11.08.1998- ÇAĞDAŞ DÜNYADA KILAVUZLUK BİR REKABET KURUMU DEĞİL- DÜNYA Gazetesi

DÜNYA Gazetesi 11 AĞUSTOS 1998
 

ÇAĞDAŞ DÜNYADA KILAVUZLUK BİR REKABET KURUMU DEĞİL

Kaptan Aykut Erol
Türk Kılavuz Kaptanlar
Derneği Başkanı 

Dünyadaki her meslek ve hizmet bir gereksinimden doğmuştur. İnsanoğlunun gemileri yapıp, limanlar arasında yük ve yolcu taşımasıyla birlikte, deniz taşımacılığında her zaman bir geminin seferini güvenlik içinde ve gecikmeden tamamlaması beklenmiştir.

Gemilerin denizleri aşıp geldikten sonra, bir limana girerken, dar, sığ, girintili çıkıntılı ve akıntılı sularda, kaptanların o yerin özelliklerini iyi bilmemesinden ötürü, oturmaları, çatışmaları ya da batmaları, gemilerin yükleri ve tayfalarıyla birlikte kaybedilmesi, sorunlar ve zararlar yaratmıştır.

Bu sorunları çözmek ve zararları önlemek amacıyla, gemilerin, bir limanın, körfezin, boğazın, ırmağın çeşitli tehlikelerle kuşatılmış sularına yaklaşırken ve oralardan ayrılırken, o yerin tüm özelliklerini çok iyi bilen, deneyimli denizcilerle yönetilmelerine gerek duyulmuştur. İşte bu, kılavuz kaptanları, kılavuzluk mesleğini ve kılavuzluk hizmetlerini ortaya çıkartmıştır.

Eski Babil’de bulunan Hammurabi Kanunları’ndan, kılavuzluk mesleğinin 4,000 yıllık bir geçmişi olduğu anlaşılmaktadır. Yüzyıllar içinden geçip gelen kılavuzluk mesleği, günümüzün dünyasında, deniz trafiğinin artması, gemi tonajlarının ve taşınan yükler içinde yer alan tehlikeli maddelerin çoğalması ve deniz kazalarının çevresel bir felaket yaratabilmesi nedeniyle, güvenlik sağlamasındaki rolü dolayısıyla büyük önem kazanmıştır. 

Dünyada yapılan araştırmalar. IMO dokümanlarında da yer aldığı üzere, deniz kazalarında insan hatası payının ortalama %86 dolayında olduğunu göstermektedir. Bu bilgilerin ışığında, insan hatasını en aza indirdikleri için kılavuz kaptanların ve kılavuzluk hizmetlerinin dar sularda can, mal ve çevre güvenliğinin en önemli unsurları olduğu açıkça görülmektedir.

Kılavuzluk hizmetlerinin ortaya koyduğumuz öneminden ötürü, dünyada ki denizci ve çağdaş ülkeler bu hizmetlerin güvenlik içinde hızlı, kesintisiz, düzenli ve belirli standartlarda verilmesi için, gerekli tüm önlemleri almışlar, kurallar koymuşlar ve denetim mekanizmalarını kurmuşlardır. 

Denizcilik uluslararası bir sektördür ve özel bir alanı olan kılavuzluk hizmetleri de uluslararası niteliklere sahiptir. Bu nedenle, ülkemizde verilen kılavuzluk hizmetlerinin iyi, düzenli ve kaliteli verilebilmesi için, çağdaş denizci ülkelerin, yüzyılların içinden sürerek elde ettikleri deneyimlerinden yararlanmak gerekir.

Bu açıdan, çağdaş denizci ülkelerin hemen tümünde ortak olan özellikler ülkemizde de dikkate alınmalıdır.

Sizlere dünyada ve çağdaş denizcilik ülkelerinde kılavuzluk hizmetleri konusunda hangi uygulamaların yapıldığını, doğrudan o ülkelerin mevcut kurallarını içeren yasaları aynen vererek tanıtmak üzere bir çalışma yaptım ve bu sayfada sizlerin dikkatine sunuyorum. Amacım, kişisel bir yorum getirmeksizin, Batılı ülkelerin Kılavuzluk kavramını ve Kılavuzluk Teşkilatını nasıl anladıklarını ve hangi tür bir yasayı uygulamakta olduklarını yalın şekilde dikkatinize sunmak. Umarım verdiğim bilgiler, can, mal ve çevre güvenliği ile ilgili olan kılavuzluk hizmetleri konusunda, kulaktan dolma bilgileri ya da dünyadaki gelişmeleri bilmeden “Bana göre böyle olmalı” diyerek, Denizcilik Müsteşarlığı’nın dünyadaki gelişmeler ve IMO kararlarına ve Türkiye’nin şartlarına uygun olarak neşrettiği “Kılavuz Kaptan Yeterlikleri Hakkında Yönetmelik” ile “Kılavuzluk ve Römorkaj Teşkilatları Hakkında Yönetmelik”leri eleştiren, iptalleri için Danıştay’a dava açanlara ve Acentelerle Armatörleri bir araya toplayarak, kılavuzluk şirketi kurmaya çalışanlara, yaptıklarının yanlış ve çağdaş dünyaya ters olduğu konusunda, uyarıcı olur.

Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıptır. Bir nehrin suları tersine akıtılamaz ve 21. Yüzyıla girmeye hazırlanan bir Türkiye’de dünyadaki çağdaş gelişmelere ters işler yapılamaz, yaptırılamaz. Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir devletin, bir bölgede birden fazla kılavuzluk teşkilatına izin vermediğini ve kılavuzluk hizmetlerinde rekabet olamayacağını, IMO Kararlarını, artık herkesin öğrenmesi kaçınılmaz olmuştur.

Kılavuzluk hizmetlerinde, Türkiye’nin kabuk değiştirmekte ve çağı yakalama yolunda adımlar attığını görerek, bu konudaki yasal boşlukları, çıkardığı çağdaş ve IMO kararlarına uygun yönetmeliklerle dolduran, Sayın Denizcilikten Sorumlu Devlet Bakanı Burhan Kara’nın başında bulunduğu Denizcilik Müsteşarlığı’nı kutluyor ve Türkiye’nin her alanda olduğu üzere, bu alanda da en kısa zamanda, kendi bünyesine uygun çağdaş yapıya kavuşacağına inanıyoruz.

Almanya, İtalya ve Hollanda Kılavuzluk Yasası

1) Alman Kılavuzluk Yasası’nın “Kabul edilecek stajyer kılavuz kaptanlarda aranacak vasıflar” başlıklı 9. maddesi şöyledir:
“Stajyer kılavuz kaptan adayları şu vasıflara sahip olmalıdır:
• Uzak yol kaptanı yeterlik belgesine (Ocean-going masters certificate) sahip olmalıdır.
• Kaptanlık yeterlik belgesini (master mariners certificate) aldıktan sonra denizde en az altı yıl kaptan veya güverte zabiti olarak çalışmış olmalıdır.
• Denizde can emniyeti sözleşmesini Almanya’da uygulayan See Berufsgenossenschaft tarafından verilecek tıbbi rapor ile ruhen ve fiziksel olarak özellikle işitme, görme ve renk ayırımı duyularının tam olarak kılavuz kaptanlık mesleğine elverişli olduğunu ispat etmelidir.
• Yaşama tarzı ile kılavuz kaptan mesleğinin gerektirdiği güvenilir tabiatta olduğunu ispat etmelidir.

2) Kılavuzluk, tecrübenin çok önemli olduğu bir meslektir. Bu nedenle kılavuz kaptan olacak kaptanların, uzak yol yeterlik belgesine hak kazandıklarında olabildiğince erken bu mesleğe girmeleri için, çağdaş denizci ülkeler kılavuzluk mesleğine giriş yaşını düşük tutmaya çalışmışlardır.
Örneğin, İtalya Yasası’nda kılavuz kaptanlığa giriş yaşı 28 ile 35 yaşlan arası olarak belirlenmiştir.

3) Kılavuzluk mesleği zihinsel güç, çabuk karar verme gibi yeteneklerin yanında ip merdivenlerden tırmanmayı da gerektiren bedensel güce dayanır. Bu nedenle, çağdaş denizci ülkelerde kılavuz kaptanlara bir çalışma yaş sınırı konulmuştur.

Örneğin, Alman Kılavuzluk Yasası’nın “yeterlik belgesinin sona ermesi” başlıklı 18. maddesi şöyledir;
“Kılavuz kaptanın yeterlik belgesi emekli geliri artmaya başladığında sona erecek ve hükümsüz olacaktır; bu zaman hiçbir şekilde 65 yaşını doldurduğu ayın sonunu geçmeyecektir.”

Bu 18. maddenin gerekçesinde ise şunlar yazılıdır:
“65 yaşını doldurmuş bir kılavuz kaptan, kural olarak, mesleğinin fiziksel gayret gerektiren şartlarıyla başa çıkmaya artık kadir değildir. Örneğin, gemilere binmek veya çalkantılı denizde gemi bordasından inmek gibi. Üstelik, kılavuzlanan gemiyi yöresel tecrübeyi gerektiren zor deniz şartlarında danışmanından mahrum bırakacak ani kalp krizi riski ileri yaşlarda çok daha büyüktür. Bu nedenle, bu maddede kılavuz kaptan yeterlik belgesinin 65 yaşının doldurulmasıyla birlikte hükümsüz olacağı kuralı getirilmiştir…”

4) Kılavuz kaptanın tanımı şöyledir: “Kılavuz kaptan, belirli bir alanın yerel özelliklerini ayrıntılarıyla çok iyi bilen, o belirli alan için özel olarak eğitilip yetiştirilmiş, konusunda uzman bir kaptandır”. Bu nedenle, kılavuz kaptan adaylarının yeterince uzun bir staj yapmaları ve bu staj sırasında çok iyi eğitilmeleri gereklidir.

Esasen, Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (lMO) bu konuda “Açık deniz kılavuz kaptanları dışındaki kılavuz kaptanların eğitimleri, yeterlikleri ve çalışma usulleri” başlıklı bir Resolution’u (A.485/XIl) vardır. 19 Kasım 1981 yılında kabul edilen bu Resolution şu sıralarda lMO’nun Deniz Güvenlik Komitesi (MSC) tarafındanyeniden ele alınmakta ve biraz daha geliştirilmeye çalışılmaktadır.

lMO’nın adı geçen Resolution’unda yer alan konuların başlıkları şöyledir:

-Konu kapsamı: Kılavuzluk mesleği belirli bir alanda özel bilgi ve deneyim gerektirir. Ülkelerde suyolları ve limanlarda bulunan kılavuzluk bölgesel veya yerel bazda yönetilir.

– Yetkili kılavuzluk otoritesi: Yetkili kılavuzluk otoritesi, bir kılavuzluk sistemini yasal ya da geleneksel olarak yöneten, kamu kuruluşu veya bölgesel veya yerel teşkilatlardır. Her bir yetkili kılavuzluk teşkilatı kendisine ait olan sınırlar içinde kılavuzluk hizmetlerinin geliştirilmesiyle ve kılavuz kaptanların yeterlikleriyle ilgili çalışmalar yapar.

– Kılavuzluk yeterlik belgesi veya ehliyet: Her kılavuz kaptan yetkili kılavuzluk teşkilatı tarafından verilmiş bir kılavuz kaptan belgesine sahip olacaktır.

– Sağlık durumu: Her kılavuz kaptan 1995 tarihli gemi adamlarının eğitimi, belgelendirilmesi, ve vardiya standartları uluslararası sözleşmesinde belirtilen gemi kaptanları için gerekli kılınmış, özellikle görme ve işitme standartlarına uygun olduğunu kanıtlayacaktır.

-Eğitim, yeterlik belgesi veya ehliyet: Kılavuz kaptanların özellik arz eden eğitimlerindeki standartlar, bir kılavuz kaptanın mesleğini güvenli ve yeterli bir şekilde yapabilmesini olanaklı kılacak ölçüde yüksek olacaktır. Ayrıca, bu eğitim, deneyimli kılavuz kaptanların yakın gözetimi altında yapılan bir stajı kapsayacaktır.

– Meslekte devamlılık: Yetkili kılavuzluk teşkilatı, kendisine yetki verilmiş alanın sınırları içinde bulunan, bütün kılavuz kaptanların, son navigasyon bilgilerine, kılavuzlukla ilgili uluslararası ve ulusal mevzuatları öğrenmelerini ve kılavuz kaptanların uygun sağlıkta olmalarını temin edecektir.

– Kılavuz kaptan yeterlik belgesi veya ehliyet alınması: Her kılavuz kaptana verilen yeterlik belgesinde kılavuzlama alanı belirtilecektir. Kılavuz kaptan adayları, denizde çatışmayı önleme tüzüğü, diğer yerel ulusal mevzuat, alandaki şamandıralar, fenerler, sığlıklar, akıntılar, derinlikler, demiryerleri, gemi kullanma, demirleme, yanaşma, kalkma, römorkörlü ve römorkörsüz yanaşma/kalkma, trafik ayırımı düzenleri, köprüüstü ekipmanı ve navigasyon yardımcıları, değişik tipte makine ve dümen özellikli gemilerin manevra özellikleri, gemiyi etkileyen akıntı, kanal yapısı, dip yapısı, bank etkileri, gömülme, standart denizcilik navigasyon sözlüğü İngilizce terimleri bilgilerine sahip olduklarını göstereceklerdir.

5) Çağdaş denizci ülkelerin birçoğunda kılavuzluk teşkilatlan kılavuz kaptanların kendilerine bırakılmıştır. Örneğin, Almanya, Hollanda ve İtalya’da durum böyledir. Kılavuzluk teşkilatı/otoritesinin kılavuz kaptanlara bırakıldığı ülkelerde, kılavuz kaptanlar ekonomik açıdan bağımsız duruma geldiklerinden:

– Konunun ilgili tarafları olan ve menfaatleri birbirleriyle çatışabilen, devlet, armatör, acente, gemi kaptanı ve liman işletmesi karşısında, tarafların her birisine eşit uzaklıkta durabilmekte, kuralları etki altında kalmadan tarafsız olarak uygulayabilmektedirler.

(Kılavuz kaptanların bir liman işletmesinin veya armatörün, acentenin elemanı olduğu yerlerde, ekonomik bağımlılık nedeniyle kılavuz kaptanlara güvenliği tehlikeye atan işler yaptırdıkları görülmüştür. Oysa kılavuzluk mesleğinin varoluş nedeni güvenliği sağlamaktır. Örneğin, kılavuz kaptan bir liman işletmesinin elemanı iken liman işletmesi, su çekimi fazla bir gemiyi bir rıhtıma hafif oturtarak -birkaç metre rıhtımdan açık kalacak biçimde- yanaştırmasını istemiştir. Bu durumda liman işletmesi para kazanmış, ancak geminin karinası zarar görmüştür. Bir başka örnek. Bir başka örnek kılavuz kaptanın gemi armatörünün elemanı olması durumuna aittir. Fırtınalı bir havada, armatör, gemisinin yüke yetişmesini istediği için kendi elemanı olan kılavuz kaptandan gemisini limandan çıkartmasını ister. Normalin dışındaki hava koşullarında yapılan manevra sonucunda rıhtımdaki kreyn devrilir, liman işletmesi zarara uğrar. Bu gibi birçok olaylardan sonra çağdaş denizci ülkeler bu sorunu, kılavuzluk hizmetlerini, kılavuz kaptanlara ait şirketlere bırakarak çözmüşlerdir.)

– Kılavuz kaptanlar bu ülkelerde, mesleki bilgileri, özel teşebbüs düşüncesi ve dinamizmi ile işleri güvenlik içinde hızlı ve aksatmadan yapmaktadırlar.

6) Kılavuzluk hizmetleri güvenlik sağlayan bir hizmet olduğu için, belirli standartlarda ve düzen içinde verilmeyi gerektirir. Ayrıca aksatılmadan, gecikmelere neden olmadan, kesintisiz, sürekli verilmelidir. Bu nedenle, her devlet, hizmetlerin standardını, sürekli verilmesini sağlayıcı kurallarını koymuştur.

7) Kılavuzluk hizmetleri güvenliğe yönelik, belirli bir disiplin ve düzen içinde verilmesi gerektiğinden, dünyanın her yerinde devletler ülkenin durumuna göre liman, körfez, nehir gibi sınırları belirlenmiş her bir alanda yalnızca bir tane kılavuzluk teşkilatına izin / yetki vermişlerdir.

Örneğin Hollanda’da dört tane kılavuzluk teşkilatı bölgesi vardır. Bu kılavuzluk teşkilatlarının / şirketlerinin kurulmuş oldukları yerler ve adları Hollanda Kılavuzluk Yasası’nın 10. maddesinde belirtilmiş olup şöyledir:

a. Delfzijl şehrinde Noord,
b. ljmuiden şehrinde Amsterdam-ljmond,
c. Rotterdam şehrinde Rotterdam-Rijnmond,
d; Vlissingen şehrinde Scheldemonden.

Almanya’da altı tane kılavuzluk teşkilatı bölgesi vardır. Bu kılavuzluk teşkilatlarının / şirketlerinin kurulmuş oldukları yerler ve adları Alman Kılavuzluk Yasası’nın 2. maddesinde belirtilmiş olup şöyledir;

1. Ems-Pilots Brotherhood Emden Am Delft 24, D-2970 Emden
2. Weser l-Pilots Brotherhood Weser 1 Überseehafen, D-2800 Bremen
3. Weser II/Jade-Pilots Brotherhood Weser Il/Jade Am Weserdeich D-2850 Bremerhaven,
4. Elbe-Pilots Brotherhood Elbe Elbehaussee 330 D. 2000 Hamburg 52
5. Kiel Canal l – Pilots Brotherhood Nord-Ostsee-Kanal l Neue Schleuse D. 2212 Brunsbüttel
6. Kiel Canal ll-Pilots Brotherhood Nord-Ostsee-Kanal ll Kieler Förde/Trave Schleuseninsel 6, D-2300 Kiel 17.